Ναρκωτικά

http://www.pathfinder.gr/stories/4037655/

Δύο όμορφοι τρόποι να συζητήσουμε για την επιστήμη στην Α Γυμνασίου

Η αντίληψη και γνώση για την ιστορικότητα της επιστήμης και η κατανόηση της επιστημονικής μεθόδου δεν είναι απλά ένας γνωστικός στόχος, ότι δηλαδή τα παιδιά πρέπει να δηλώνουν πως στην επιστήμη θέτουμε και προσπαθούμε να απαντήσουμε ερευνητικά ερωτήματα κλπ...Αντίθετα, περιλαμβάνει την καλλιέργεια ένός πολύεπίπεδου πλέγματος γνωστικών και μεταγνωστικών δεξιοτήτων. Και ''φτωχά'' τα περιγράφω εδω. Επίσης, θεωρώ πως ο νους μας - ιδίως των παιδιών - μπορεί να διαισθάνεται και να θέτει θεμέλια για να κατανοήσει ολιστικά - έστω και αν πρέπει να ζυμωθεί αυτό μακροπρόθεσμα - ορισμένα πράγματα όπως τη φύση και την ιστορία της επιστήμης.

Έτσι, προτείνω την αξιοποίηση των παρακάτω προτάσεων ως αφετηρία ή και συμπλήρωμα, εννοώντας πως μόνες τους δεν αποτελούν ''διδασκαλία'' της επιστημονικής μεθόδου και της ιστορίας. Από την άλλη βέβαια, να σημειώσουμε πως ούτε η αφιέρωση 1-2 διδακτικών ωρών με συζήτηση ή παραδείγματα επιστημονικής μεθόδου και ιστορίας της επιστήμης είναι αρκετή. Αντιθέτως, πρέπει να καλλιεργείται σταδιακά μέσα από συζήτηση, εξερεύνηση με σχέση ισοτιμίας (και όχι υπό τη σκιά του αυθεντικού και ''αφέντη'' δάσκαλου), πειραματισμό, ερευνητικές εργασίες που προσομοιάζουν και εμπεριέχουν εν τέλει τον επιστημονικό τρόπο σκέψης.

1η πρόταση (ιστορία της επιστήμης):
Ανάγνωση του παραμυθιού προσχολικής ηλικίας ''Χρόνια Πολλά!'' Της Μαριανίνας Κριεζή, εκδόσεις Άμμος, με εικονογράφηση Μιχάλη Κουντούρη.

Επειδή οκαθένας προσλαμβάνει προσωπικά την τέχνη και μετουσιώνει με διαφορετικό τρόπο σε νέα σκέψη και σοφία, παραθέτω τις δικές μου σκέψεις εδώ (spoiler!).

2η πρόταση (επιστημονική μέθοδος):
Στο παρακάτω βίντεο παρουσιάζεται την εξής συσχέτιση: Αν αντιστοιχήσουμε την ακριβή (;) θέση των πουλιών στα καλώδια με τη θέση νοτών στο πεντάγραμμο η μουσική που προκύπτει ''έχει νόημα''.

 

Θέτω αυτό το παράδειγμα όχι μόνο γιατί θεωρώ σημαντικότατη την παρουσία της τέχνης σε κάθε ''γωνιά'' της διδασκαλίας αλλα και γιατί το συγκεκριμένο παράδειγμα μπορεί να θέσει τα θεμέλια της κατανόησης και της υιοθέτησης της επιστημονικής μεθόδου. Όχι τόσο δομημένα και διεκπαιρεωτικά (πολλά είναι τα διαθέσιμα παραδείγματα) αλλά διαισθητικά και ως αξία.

Πρώτο βήμα η υπόθεση. Αντιστοιχούν οι θέσεις των πουλιών σε νότες; Ή καλύτερα, παίρνουν τα πουλιά τις συγκεκριμένες θέσεις συνειδητά; Για να είναι η συσχέτιση θέσεων - νοτών ένα μη τυχαίο γεγονός ποιες προϋποθέσεις θα έπρεπε να ισχύουν; Ποια ''βήματα'';  Επίσης έχει διαφορά τα πουλιά να παίρνουν θέση συνειδητά επειδή απλά στην καθημερινότητά τους παίρνουν διάφορες θέσεις (μόνο στα καλώδια παίρνουν θέσεις; πάντα υπήρχαν καλώδια στην εξελικτική ιστορία των - ποιου είδους; - πτηνών;) από το να την παίρνουν επειδή έτσι εμείς θα αντιληφθούμε ένα μουσικό μοτίβο; Και τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε ''μουσικό μοτίβο''; Αφενός τη δυτική μουσική ή κάποιο άλλο μουσικό σύστημα; Αφετέρου, ως πρόσληψη εννοούμε την υποκειμενική μας εμπειρία ή αντικειμενικά αντιληπτές μεταβολές του φυσικού περιβάλλοντος; Επίσης, έχω ακούσει καπου πως πολλές φορές το λελάηδισμα των πτηνών έχει μουσικότητα (ζωομουσικολογία). Λες να έχει σχέση; Λες τα πουλιά να είναι μουσικοί που προσπαθούν να επικοινωνήσουν; Με ποιον; Μεταξύ τους ή με άλλα είδη; Και οι θέσεις είναι απλά αναπαραστάσεις από ήχους. Ενώ οι ήχοι προκύπτουν αν εμείς εκτελέσουμε την παράξενη αυτή παρτιτούρα. Δηλαδή τα πουλιά χρησιμοποιούν παρόμοιο συμβολικό σύστημα για τις νότες; Και οι γραφικές παρτιτούρες του Ανέστη Λογοθέτη (και όχι μόνο); Ας μαζέψουμε τη σκέψη μας λίγο γιατί έχει αποκλίνει αρκετά... Είναι επιθυμητό οι μαθητές, όπως έκανα κι εγώ αυθόρμητα παραπάνω,  να ενεργοποιήσουν την υπάρχουσα αλλά συχνά λανθάνουσα διαίσθηση ή καλύτερα την ικανότητα-στρατηγική διαμόρφωσης ερωτήσεων με τις οποίες να προσπαθούν να αμφισβητήσουν-επικυρώσουν την αλήθεια του φαινομένου. Και να έχουν αυτοέλεγχο σε αυτή τη διαδικασία.

Οπότε:

Ερευνητική υπόθεση: Τα πουλιά παίρνουν θέσεις για να ''παίξουν'' μουσική.

Μεθοδολογία διερεύνησης της ορθότητας της υπόθεσης: Μελετώ διάφορες θέσεις πουλιών (ανεξάρτητη μεταβλητή) και αναζητώ μουσικά μοτίβα (εξαρτημένη μεταβλητή). 

Επικύρωση ή απόρριψη της ερευνητικής υπόθεσης.

Δε σχολιάσαμε βέβαια το πώς ο συγκεκριμένος εισηγητής ερμήνευσε τη συγκεκριμένη φωτογραφία. Πόση ακρίβεια είχε αυτή; Άραγε έψαξε κι άλλες περιπτώσεις; Άραγε αναρωτήθηκε όσα ειπώθηκαν πριν; 

Ανοίγει έτσι και η οπτική γωνία της ''διδασκαλίας'' αυτής στο πεδίο του ελέγχου και της γόνιμης κριτικής της επιστημονικής έρευνας και της επικοινωνίας στην επιστημονική κοινότητα. Οι έρευνες πρέπει να ελέγχονται και η επιστημονική έρευνα πρέπει να διέπεται από κανόνες δεοντολογίας. 

Από τα παραπάνω μπορεί να γίνει αντιληπτό πως οι πρώτες επαφές των μαθητών με την επιστημονική μέθοδο μπορούν να είναι πλήρεις σε θεματολογία και πλούσιες σε περιεχόμενο. Ο λόγος μπορεί να βασίζεται αρχικά στη διαίσθηση - αυτή διαθέτουν σίγουρα τα παιδιά οπότε ας την αξιοποιήσουμε - και στη συνέχεια να μετασχηματίζεται σε πιο δόκιμες διατυπώσεις. Τα παραδείγματα μπορεί να είναι απλά αλλά ειλικρινή όπως εδώ (εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στη Βαρβάκειο) αλλά προσωπικά είμαι και φίλος του ''όλου'' και θεωρώ χρήσιμη τη χρήση του ως αφετηρία, ή την απλή αναφορά σε αυτό, ή τη χρήση του ως μια υπόσχεση-προσδοκία στη σκέψη των παιδιών.

ΝΕΟ:

Ποιο πολύ γνωστό μοτίβο μουσικής αποδίδουν τα δεδομένα του CERN για το μποζόνιο Higgs όταν μετατραπούν σε ήχους;

3η πρόταση (πρότυπα-αξίες): Σε αυτό το άρθρο θίγεται το ζήτημα της σχετικής αναγκαιότητας της πληροφόρησης έναντι της κατανόησης και εν τέλει σοφίας.

4η πρόταση (για το σπίτι)

Τέλος, ένα σπουδαίο βιβλίο για την χειραφέτηση είναι ''Ο αδαής δάσκαλος'' του Jacques_Rancière