Είμαστε όλοι επιστήμονες, καλλιτέχνες, γεννήτριες συναισθημάτων, ιδεών, επικοινωνίας και εν δυνάμει αλληλεγγύης και συνεργασίας. Πώς θα μπορούσαμε εμείς οι ''δάσκαλοι'' να προκαλέσουμε σύνθετα βιώματα στο σχολείο και να βοηθήσουμε να εκφράσουν ή έστω να συνειδητοποιήσουν οι ''μαθητές'' μας αυτή τη φύση τους; Σ'αυτό το blog προτείνονται ιδέες για κάτι παραπάνω και διαφορετικό από το παραδοσιακό ή ακόμη και το ''μοντέρνο'' μαθημα. Λίγο πιο πέρα από τα όρια των συνηθειών μας...
Μπορεί η επιστημονική φαντασία να υποστηρίξει τη διδακτική των Φυσικών Επιστημών;
Αν ναι, με ποιους τρόπους; Υπάρχουν πλεονεκτήματα, μειονεκτήματα και περιορισμοί στην αξιοποίησή της; Υπάρχουν σημεία που πρέπει να προσέξουμε προκειμένου να έχουμε θετικό αποτέλεσμα και όχι αποκλίσεις από τον πραγματικό, επιστημονικά εξηγήσιμο κόσμο;
Στην ευρωπαϊκή κοινότητα Scientix , σχετική με τη διδασκαλία των ΦΕ, προτείνεται και συζητάται η αξιοποίηση της ΕΦ μέσα από δύο fora συζητήσεων. Μπορείτε να τα παρακολουθήσετε εδώ.
Προτείνω λοιπόν τη συλλογή παραδειγμάτων συνοδευόμενα από πρόταση διδακτικής αξιοποίησηςκαι το σχετικό διδακτικό υλικό. Η πρόταση διδακτικής αξιοποίησης καλό είναι να συνοδεύεται από συζήτηση, ιδίως όσο αφορά τις δυνατότητες και τους περιορισμούς.
Ως προς τον τρόπο προσέγγισης μπορεί το υλικό να είναι:
Γραπτό - ακουστικό, δηλαδή μη οπτικό, συνεπώς μιλάμε για αφήγηση, σιωπηλή ανάγνωση, ακρόαση audio book κλπ. Η αφήγηση ως μέσο διδασκαλίας έχει πολλά οφέλη αλλά και ειδικούς περιορισμούς.
Οπτικοακουστικό, για παράδειγμα απόσπασμα από ταινία, αφίσα, θεατρική παράσταση.
Κάποιο αντικείμενο που σχετίζεται με την ΕΦ άμεσα ή έμμεσα (object-based learning)
...
Τα παραπάνω μπορεί να συνδυάζονται μεταξύ τους αλλά και με εκπαιδευτικό υλικό από τον πραγματικό κόσμο, για παράδειγμα μια ομιλία, ένα δημοσίευμα, μια μελέτη, μια πραγματική κατάσταση του παρόντος ή του παρελθόντος.κλπ.
Τέλος, αξιόλογη θα ήταν η διδακτική προσέγγιση να συνδυάζεται με τη δημιουργική φαντασία των μαθητών, για παράδειγμα να οργανωθεί κάποια καλλιτεχνική αναπαράσταση, κάποιο θεατρικό, η συγγραφή μιας ιστορίας κλπ. Η προέκταση στο χώρο της τέχνης ξεφεύγει από τα όρια της διδακτικής αλλά έχει πολλαπλά οφέλη στους συμμετέχοντες.
Παραδείγματα:
Βιοηθική, κλωνοποίηση ανθρώπου και κινηματογράφος ΕΦ (6ο κεφάλαιο Βιολογίας Γ Γυμνασίου). Αξιοποιήθηκαν τα παραδείγματα των ταινιών ''Code 46'' και ''το Νησί''. Οι μαθητές ήδαν τα trailer (εναλλακτικά τις αφίσες) και συζητήθηκε το ζήτημα της ηθικής της κλωνοποίησης μέσα από τη διερεύνηση των ορίων της.
Ανάγνωση αποσπασμάτων από ελληνικές ιστορίες ΕΦ. Από τις εκδόσεις Ωρόρα έχουμε πάμπολλα πραδείγματα διηγημάτων ΕΦ, τόσο ξένα όσο και ελληνικά. Παρακάτω παρατίθενται δύο παραδείγματα, ένα που αφορά τη ''μεταφορά'' ανθρώπινης νοημοσύνης στα ζώα κι ένα που αφορά τις μεταμοσχεύσεις. Το πρώτο άπτεται της βιοηθικής σχετικά με τα δικαιώματα των ζώων, ή ότι άλλο μπορεί να σκαρφιστεί ο εκπαιδευτικός, και το άλλο αφορά τα όρια της Ιατρικής σχετικά με την παρέμβαση στο ανθρώπινο σώμα.
Το ''δόγμα'' των τριών R, reuse, reduce, recycle μπορεί να αποτελέσει θεμελιώδες δίδαγμα στην περιβαλλοντική παιδεία. Σημαντικότερο κρίνω πως είναι το reduce, δηλαδή το να περιορίζω την κατανάλωση, καθώς αυτή είναι η πρωταρχική αιτία για τον περιορισμό των φυσικών πόρων και την επερχόμενη ρύπανση. 'Η, αλλιώς, η ανάγκη για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση θα ήταν μικρότερη αν η κατανάλωση δεν ήταν τόσο μεγάλη. Μολαταύτα, σε αυτή την ανάρτηση θα δοθεί έμφαση στο reuse, δηλαδή την επαναχρησιμοποίηση. Ο γλύπτης στον οποίο γίνεται αναφορά επαναχρησιμοποιεί παλαιά μέταλλα προκειμένου να φτιάξει έργα τέχνης - κυρίως ζώα - επηρεασμένα από την αμερικάνικη folk κουλτούρα.
Είναι ένα από τα μυριάδες παραδείγματα επαναχρησιμοποίησης. Στο σχολείο μπορούμε να αναπτύξουμε ποικιλόμορφες δραστηριότητες και δράσεις για αυτό το σκοπό. Το ίδιο ισχύει και στο σπίτι, ιδίως αν έχουμε μικρά παιδιά, αλλά και ως ενήλικες. Σας προτρέπω να παραθέσετε παραδείγματα στα σχολια!
Ας δούμε λοπόν ένα παράδειγμα από το κάθε είδος, για εμάς και τους μαθητές μας, ως ερέθισμα, προτροπή, υπόδειγμα:
Ο αμερικάνος καλλιτέχνης (εδώ η ιστοσελίδα του με πολλά περισσότερα):
Τα εξαρτήματα από το χαλασμένο εκτυπωτή τα κάναμε ρομποτάκια και ιππότες τζεντάι - νίντζα παίζοντας στο σπίτι και καταναλώνοντας μόνο λίγη σιλικόνη:
Είναι αναγκαίο ωστόσο να διατυπώσουμε και μερικά ακόμη ερωτήματα ως εκπαιδευτικοί και ως πολίτες:
1- Η ανακύκλωση, οι δράσεις περι ανανακύκλωσης πχ φτιάξτε μια ζωγραφιά, τι οικολογικό αποτύπωμα έχουν; Ας είμαστε κι εκεί προσεκτικοί για να μην αυτοαναιρούμαστε. Ωστόσο ακόμη και τότε - λόγια μαθήτριας γυμνασίου - τα παιδιά παίρνουν ένα καλό δίδαγμα πράγμα που θα τα κάνει να ''προστατεύουν τη φύση περισσότερο'' κι έτσι εχουμε μεγαλύτερο όφελος (επένδυση σε παιδεία). Νομίζω είναι αρκετά ισορροπήμένη αυτή η προσέγγιση. Αλλά μην αγοράσουμε κουτάκια αναψυκτικών για να ανακυκλώσουμε τα κουτάκια στη δράση του σχολείου, όπως είχε κάνει κάποιο παιδάκι μια φορά :-))
2- Όσο και να προσπαθούμε να ανακυκλώσουμε κλπ, είναι συνολικά ο τρόπος ζωής μας ''αθώος''; Αφενός όχι γιατί ως ''δυτικοί'', πόσο μάλλον ως άνθρωποι έχουμε την τάση να καταναλώνουμε. Αφετέρου ποια είναι τα όρια σε αυτό και πόσο σημαντικό είναι να έχουμε συνείδηση του οικολογικού μας αποτυπώματος; Δύο πολύ καίρια υποερωτήματα για συζήτηση και φυσικά πράξη! Άλλωστε αν εμείς οι ''δυτικοί'' και αναβαθμισμένοι καταναλωτές ψάχνουμε συγχώρεση, τον ίδιο δρόμο πρέπει να διαβάινει - ηή να προλαβαίνει - κάθε ''μη δυτικός'' λαός. είναι θέμα παιδείας δηλαδή.
3- Πόσο ακριβής και σφαιρική είναι η πληροφόρηση που έχουμε για το σχετικό σχετικό οικολογικό αποτύπωμα του συνόλου των απλών καταναλωτών σε σχέση με βιομηχανική, αγροτική κλπ δραστηριότητα; Οι διαφορές στο σχετικό αυτό μέγεθος πώς πρέπει να επηρεάζουν τη σκέψη και τις πράξεις μας;
4- Υπεράνω όλων των μορφών ρύπανσης, τι έχουμε να πούμε για τα πυρηνικά;
----------
Άντε ας κάνουμε και λίγα αγγλικά! Οι συνάδελφοι ας βάλουν υπότιτλους με το ελεύθερο λογισμικό Amara. Οδηγίες εδώ.
Στο παρακάτω βίντεο μας δίνεται μια ακόμη πρόταση να διδάξουμε δυναμική ενέργεια, κινητική ενέργεια, αντε και γενικα ΑΔΕ αναλόγως με τα κέφια. (αρχίσατε να σκέφτεστε διάφορα, ε; τριβές, Fκ, γωνιακή ταχύτητα, συχνότητα μπλα μπλα). Και όπως συνηθίζουμε να συνδέουμε τη μυϊκή άσκηση με τη χημική ενέργεια
που καταναλώνεται και που διοχετεύεται σε άλλο μέρος του συστήματος και
μετατρέπεται σε κινητική, δυναμική, θερμότητα κλπ, ε εδω φαίνεται μια
χαρα κι αυτο!
Όπως και να έχει όμως αυτό είναι στο χέρι του διδάσκοντα, να αναδείξει τη φυσική μέσα από ένα βίντεο αστείο (στα πλαίσια της εργασίας), εντυπωσιακό (χωρίς μπαμ), και με κοινωνικό μήνυμα βίντεο.
Ένα μειονέκτημα ωστόσο έιναι η ελάχιστη ασφάλεια που επιδεικνύεται σε αυτό το βίντεο, ωστόσο ας πούμε ότι τα λάθη είναι χρήσιμα για την ανάδειξη του σωστού. Άλλωστε οι συγκεκριμένοι ακροβάτες ''εργάζονται'' για τα προς το ζην. Δεν κάνουν επικίνδυνα εγχειρήματα για να διασκεδάσουν τα παιδά της γειτονιάς. Εκμετάλλευση;
